พระปฐมบรมราชจักรีวงศ์

เมื่อเจริญวัยขึ้นได้ถวายตัวเป็นมหาดเล็กใน “สมเด็จเจ้าฟ้ากรมขุนพรพินิต” (ต่อมา คือ สมเด็จพระเจ้าอุทุมพร) ครั้นพระชนมายุครบ ๒๑ พรรษา ก็เสด็จออกผนวชเป็นภิกษุอยู่วัดมหาทลาย ๑ พรรษา แล้วลาผนวชเข้ารับราชการเป็นมหาดเล็กหลวงในสมเด็จพระเจ้าอุทุมพรดังเดิม เมื่อพระชนมายุได้ ๒๕ พรรษา พระองค์เสด็จออกไปรับราชการที่เมืองราชบุรีในตำแหน่ง "หลวงยกกระบัตร" ในแผ่นดิน “สมเด็จพระที่นั่งสุริยาศน์อัมรินทร์” (พระเจ้าเอกทัศน์) และได้สมรสกับ “คุณนาค ณ บางช้าง” (ภายหลังได้รับการสถาปนาที่ สมเด็จพระอมรินทราบรมราชินี) ธิดาในตระกูลเศรษฐีมอญที่มีรกรากอยู่ที่ “บ้านอัมพวา” เมืองสมุทรสงคราม

ภายหลังการเสียกรุงศรีอยุธยาครั้งที่ ๒ ให้แก่ “พม่า”แล้ว “สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช” ทรงปราบดาภิเษกขึ้นเป็นพระมหากษัตริย์และย้ายราชธานีมายัง “กรุงธนบุรี” ในขณะนั้นพระองค์มีพระชนมายุได้ ๓๒ พรรษา และได้เข้าถวายตัวรับราชการในแผ่นดินสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชตามคำชักชวนของ “พระมหามนตรี” (บุญมา) (ต่อมา ก็คือ “สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาท” หรือ “พระยาเสือ” ) โดยทรงได้รับพระกรุณาโปรดเกล้าฯ แต่งตั้งให้เป็น "พระราชริน (พระราชวรินทร์)" เจ้ากรมพระตำรวจนอกขวา และทรงย้ายนิวาสสถานมาอยู่ที่บริเวณ “วัดบางหว้าใหญ่” (วัดระฆังโฆสิตารามวรมหาวิหาร ในปัจจุบัน) ในปี พ.ศ. ๒๓๑๑ สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชเสด็จขึ้นไปตี “เมืองพิมาย” ซึ่งมี “กรมหมื่นเทพพิพิธ” เป็นเจ้าเมืองพิมายอยู่ พระองค์และพระมหามนตรีผู้เป็นพระอนุชา ได้รับพระราชโองการให้ยกทัพร่วมในศึกครั้งนี้ด้วย หลังจากการชนะศึกในครั้งนี้ พระองค์ทรงได้รับการเลื่อนบรรดาศักดิ์เป็น "พระยาอไภยรณฤทธิ์" จางวางพระตำรวจฝ่ายขวา เพื่อเป็นการปูนบำเหน็จที่มีความชอบในการสงครามครั้งนี้

หลังจากสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชยกทัพขึ้นไปปราบ “เจ้าพระฝาง”สำเร็จแล้ว มีพระราชดำริว่า “เจ้าพระยาจักรีแขก” นั้นมิแกล้วกล้าในการสงคราม ดังนั้น จึงโปรดตั้งพระองค์ขึ้นเป็น "พระยายมราช" เสนาธิบดีกรมพระนครบาล โดยให้ว่าราชการที่ “สมุหนายก” ด้วย เมื่อเจ้าพระยาจักรีแขกถึงแก่กรรมแล้ว พระองค์จึงได้รับการโปรดเกล้าฯ ให้เลื่อนบรรดาศักดิ์เป็น "เจ้าพระยาจักรี" อัครมหาเสนากรมมหาดไทย พร้อมทั้งโปรดให้เป็นแม่ทัพเพื่อไปตี “กรุงกัมพูชา” โดยสามารถตี “เมืองพระตะบอง” “ เมืองโพธิสัตว์” “เมืองบริบูรณ์” และ “เมืองพุทไธเพชร” (เมืองบันทายมาศ) ได้ เมื่อสิ้นสงครามสมเด็จพระเจ้าตากสินโปรดให้ “นักองค์รามาธิบดี”ไปครองเมืองพุทไธเพชรให้เป็นใหญ่ในกรุงกัมพูชา และมีพระดำรัสให้ “เจ้าพระยาจักรี”และ “พระยาโกษาธิบดี”อยู่ช่วยราชการที่เมืองพุทไธเพชรจนกว่าเหตุการณ์จะสงบราบคาบก่อน

พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช พระองค์ทรงเป็นแม่ทัพทำราชการสงครามกับ “พม่า” “ เขมร” “เชียงใหม่” และ “ลาว” จนมีความชอบในราชการมากมาย ดังนั้น จึงได้รับการเลื่อนบรรดาศักดิ์เป็น "สมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึก พิฤกมหิมา ทุกนัครระอาเดช นเรศรราชสุริยวงษ์ องค์อรรคบาทมุลิกากร บวรรัตนบรินายก" และทรงได้รับพระราชทานให้ทรงเสลี่ยงงากลั้นกลดและมีเครื่องยศเสมอยศ “เจ้าต่างกรม”

เมื่อถึงปี พ.ศ. ๒๓๒๕ ได้เกิดจลาจลขึ้นใน “กรุงธนบุรี” คือ “พระยาสรรค์” ได้ตั้งตัวเป็น “กบฏ” ขณะนั้นพระองค์ท่านเป็น “สมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึก” ได้เสด็จกลับจากกัมพูชา มาที่ กรุงธนบุรี แล้วปราบปรามกบฏและนำ “สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช”ไปสำเร็จโทษ เหตุเพราะมีพระสติวิปลาส จึงให้นำไปสำเร็จโทษด้วยการ "ตัดพระเศียร" สมัยกรุงธนบุรีจึงสิ้นสุดลงในที่สุด

หลังจากนั้นในวันที่ ๖ เมษายน พ.ศ. ๒๓๒๕ หลังจากที่พระองค์ทรงปราบปรามกบฏเรียบร้อยแล้ว ทางอาณาประชาราษฎร์ได้อัญเชิญเสด็จขึ้นปราบดาภิเษกเป็น “ปฐมบรมกษัตริย์”แห่ง “ราชวงศ์จักรี” ขณะที่มีพระชนมายุได้ ๔๖ พรรษา พระองค์โปรดเกล้าฯ ให้ย้ายราชธานีจาก “กรุงธนบุรี”ราชธานีเดิมที่อยู่ฝั่งตะวันตกของ “แม่น้ำเจ้าพระยา”มายังฝั่งตะวันออกแทน พระองค์โปรดให้สร้างพระราชวังหลวงและโปรดเกล้า ฯ ให้อัญเชิญ “พระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากร” มาประดิษฐานยัง “วัดพระศรีรัตนศาสดาราม” หลังจากนั้น ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้จัดงานฉลองสมโภชพระนครเป็นเวลา ๓ วัน ครั้งเสร็จการฉลองพระนครแล้ว พระองค์พระราชทานนามพระนครแห่งใหม่ให้ต้องกับนามพระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากรว่า

"กรุงเทพมหานคร บวรรัตนโกสินทร์ มหินทรายุธยา มหาดิลกภพ นพรัตนราชธานีบุรีรมย์ อุดมราชนิเวศน์มหาสถาน อมรพิมานอวตารสถิต สักกะทัตติยวิษณุกรรมประสิทธิ์"

หรือเรียกอย่างสังเขปว่า "กรุงเทพมหานคร"

พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ทรงสถาปนากรุงเทพมหานคร (หรือกรุงรัตนโกสินทร์) เป็นราชธานี และทรงสถาปนา “ราชวงศ์จักรี” ขึ้นปกครองราชอาณาจักรไทยเมื่อ พ.ศ. ๒๓๒๕ ภายหลังการเสด็จเสวยราชย์แล้ว พระองค์ทรงมีพระราชกรณีกิจที่สำคัญยิ่ง คือ การป้องกันราชอาณาจักรให้ปลอดภัยและทรงฟื้นฟูวัฒนธรรมไทยอันเป็นมรดกตกทอกมาตั้งแต่สมัย “สุโขทัย”และ “อยุธยา” การที่ไทยสามารถปกป้องการรุกรานของข้าศึกจนประสบชัยชนะทุกครั้ง แสดงให้เห็นถึงความเข้มแข็งของพระองค์ในการบัญชาการรบอย่างมีประสิทธิภาพ โดยเฉพาะอย่างยิ่งสงครามกับพม่าใน พ.ศ. ๒๓๒๘ ที่เรียกว่า "สงครามเก้าทัพ" นอกจากนี้พระองค์ยังพบว่ากฎหมายบางฉบับที่ใช้มาตั้งแต่สมัยอยุธยาไม่มีความยุติธรรม จึงโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้มีการตรวจสอบกฎหมายที่มีอยู่ทั้งหมด เสร็จแล้วให้เขียนเป็นฉบับหลวง ๓ ฉบับ ประทับตรา “ราชสีห์” “คชสีห์” และ “บัวแก้ว”ไว้ทุกฉบับ เรียกว่า "กฎหมายตราสามดวง" สำหรับใช้เป็นหลักในการปกครองบ้านเมือง

พระราชกรณียกิจประการแรกที่พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชทรงจัดทำเมื่อเสด็จขึ้นครองราชย์ คือการโปรดเกล้าฯ ให้ตั้งกรุงรัตนโกสินทร์เป็นราชธานีใหม่ ทางตะวันออกของแม่น้ำเจ้าพระยา แทนกรุงธนบุรี ด้วยเหตุผลทางด้านยุทธศาสตร์ เนื่องจากกรุงธนบุรีตั้งอยู่บนสองฝั่งแม่น้ำ ทำให้การลำเลียงอาวุธยุทธภัณฑ์ และการรักษาพระนครเป็นไปได้ยาก อีกทั้งพระราชวังเดิมมีพื้นที่จำกัด ไม่สามารถขยายได้ เนื่องจากติดกับ “วัดอรุณราชวราราม” และ “วัดโมฬีโลกยาราม” ส่วนทางฝั่งกรุงรัตนโกสินทร์นั้นมีความเหมาะสมกว่าตรงที่มีพื้นแผ่นดินเป็นลักษณะหัวแหลม มีแม่น้ำเป็นคูเมืองธรรมชาติ มีชัยภูมิเหมาะสม และสามารถรับศึกได้เป็นอย่างดี

การสร้างราชธานีใหม่นั้นใช้เวลาทั้งสิ้น ๓ ปี โดยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ทรงทำพิธียกเสาหลักเมือง เมื่อวันอาทิตย์ ๑๐ ค่ำ เดือน ๖ ขึ้น ปีขาล จ.ศ. ๑๑๔๔ ตรงกับวันที่ ๒๑ เมษายน พ.ศ. ๒๓๒๕ และโปรดเกล้าฯให้สร้าง “พระบรมมหาราชวัง” สืบทอดราชประเพณี และสร้างพระอารามหลวงในเขตพระบรมมหาราชวังตามแบบกรุงศรีอยุธยา ซึ่งการสร้างเมืองและพระบรมมหาราชวังเป็นการสืบทอดประเพณี วัฒนธรรม และศิลปะกรรมดั้งเดิมของชาติ ซึ่งปฏิบัติกันมาตั้งแต่สมัยกรุงศรี นอกจากนี้ยังโปรดเกล้าฯให้ สร้างสิ่งต่างๆ อันสำคัญต่อการสถาปนาราชธานีได้แก่ ป้อมปราการ, คลอง ถนนและสะพานต่างๆ มากมาย

พระราชกรณียกิจในการป้องกันราชอาณาจักร

พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ทรงพระปรีชาสามารถในการรบและการสงครามอย่างมาก ทรงเป็นผู้นำทัพในการทำสงครามกับพม่าทั้งหมด ๗ ครั้งในรัชสมัยของพระองค์ (ไม่นับรวมก่อนหน้านั้น) ได้แก่

· สงครามครั้งที่ ๑ พ.ศ. ๒๓๒๘ “สงครามเก้าทัพ”

สงครามครั้งยิ่งใหญ่ที่สุดระหว่าง “ไทย” กับ “พม่า” โดยในครั้งนั้น “พระเจ้าปดุง”แห่ง “ราชวงศ์อลองพญา”ของพม่า มีพระประสงค์จะเพิ่มพูนพระเกียรติยศและชื่อเสียงให้ขจรขจายด้วยการกำราบ “ราชอาณาจักรสยาม” จึงรวบรวมไพร่พลถึง ๑๔๔,๐๐๐ คน กรีธาทัพจะเข้าตีกรุงรัตนโกสินทร์ โดยแบ่งเป็น ๙ ทัพใหญ่ เข้าตีจากกรอบทิศทาง ส่วนทัพของพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชมีกำลังเพียงครึ่งหนึ่งของทหารพม่าคือมีเพียง ๗๐,๐๐๐ คนเศษเท่านั้น

ด้วยพระปรีชาสามารถในการทำสงคราม ได้ทรงให้ทัพของ “สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาท” ผู้เป็นพระอนุชาธิราชเจ้า ได้ไปสกัดทัพพม่าที่บริเวณ “ทุ่งลาดหญ้า” ทำให้พม่าต้องชะงักติดอยู่บริเวณ “ช่องเขาสะเดา” ใน “ศึกสมรภูมิทุ่งลาดหญ้า” แห่ง “เมืองกาญจนบุรี” แล้วทรงสั่งให้จัดทัพแบบกองโจรออกปล้นสะดม จนทัพพม่าขัดสนเสบียงอาหาร เมื่อทัพพม่าบริเวณทุ่งลาดหญ้าแตกพ่ายไปแล้วสมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาทจึงยกทัพไปช่วยทางอื่น และได้รับชัยชนะตลอดทุกทัพตั้งแต่เหนือจรดใต้

· สงครามครั้งที่ ๒ พ.ศ. ๒๓๒๙ เกิด”สงครามท่าดินแดง”และ”สงครามสามสบ”

ในสงครามครั้งนี้ ทัพพม่าเตรียมเสบียงอาหารและเส้นทางเดินทัพอย่างดีที่สุด โดยแก้ไขข้อผิดพลาดต่างๆ จากศึกสงครามเก้าทัพครั้งก่อน โดยพม่าได้ยกทัพเข้ามาทาง “ด่านพระเจดีย์สามองค์” มาตั้งค่ายอยู่ที่ท่าดินแดงและสวนสามสบ พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชได้ทรงยกทัพหลวงเข้าตีที่ค่ายดินแดงพร้อมกับให้ทัพของสมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาทเข้าตีค่ายพม่าที่สามสบ หลังจากรบกันได้ ๓ วันค่ายพม่าก็แตกพ่ายไปทุกค่าย และพระองค์ยังได้ทำสงครามขับไล่อิทธิพลของพม่าได้โดยเด็ดขาด และตีหัวเมืองต่างๆ ขยายราชอาณาเขต ทำให้ราชอาณาจักรสยามมีอาณาเขตกว้างใหญ่ที่สุดในประวัติศาสตร์ ตั้งแต่ดินแดน “ล้านนา” “ไทยใหญ่” “สิบสองปันนา” “หลวงพระบาง” “เวียงจันทร์” “เขมร” และด้านทิศใต้ไปจนถึงเมือง “กลันตัน” “ตรังกานู” “ไทรบุรี” “ปะลิส” และ “เประ”

· สงครามครั้งที่ ๓ พ.ศ. ๒๓๓๐ สงครามตีเมือง “ลำปาง” และเมือง “ป่าซาง”

หลังจากที่พม่าพ่ายแพ้แก่สยาม ก็ส่งผลทำให้เมืองขึ้นทั้งหลายของพม่า เช่น เมือง “เชียงรุ้ง”และ “เชียงตุง” เกิดกระด้างกระเดื่อง ตั้งตนเป็นอิสระ พระเจ้าปดุงจึงสั่งให้ยกทัพมาปราบปราม รวมถึงเข้าตีลำปางและป่าซาง เมื่อพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชทราบเรื่องจึงสั่งให้สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาทคุมไพร่พล ๖๐,๐๐๐ นาย มาช่วยเหลือและขับไล่พม่าไปเป็นผลสำเร็จ

· สงครามครั้งที่ ๔ พ.ศ. ๒๓๓๐ สงครามตีเมือง “ทวาย”

ครั้งนั้นพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชโปรดเกล้าฯ ให้เกณฑ์ไพร่พล ๒๐,๐๐๐ นาย ยกทัพไปตีเมืองทวาย แต่สงครามครั้งนี้ไม่มีการรบพุ่ง เพราะต่างฝ่ายต่างก็ขาดแคลนเสบียงอาหาร รี้พลก็บาดเจ็บจึงโปรดเกล้าฯ ให้ถอยทัพกลับกรุงเทพฯ

· สงครามครั้งที่ ๕ พ.ศ. ๒๓๓๖ สงครามตีเมือง “พม่า”

ในครั้งนั้นเมือง “ทวาย” “ตะนาวศรี” และ “มะริด” ได้เข้ามาขอสวามิภักดิ์ต่อไทย พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชจึงโปรดเกล้าฯ ให้ยกทัพไปช่วยป้องกันเมือง แต่เมื่อพระเจ้าปดุงยกทัพมาปราบปรามเมืองทั้งสามก็หันกลับเข้ากับทางพม่าอีก พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชจึงโปรดเกล้าฯ ให้ถอยทัพกลับกรุงเทพฯ

· สงครามครั้งที่ ๖ พ.ศ. ๒๓๔๐ สงครามกับ “พม่า”ที่เมือง “เชียงใหม่”

เนื่องจากสงครามในครั้งก่อนๆ พระเจ้าปดุงไม่สามารถตีหัวเมืองล้านนาได้ จึงทรงรับสั่งไพร่พล ๕๕,๐๐๐ นาย ยกทัพมาอีกครั้งโดยแบ่งเป็น ๗ ทัพ พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชจึง โปรดเกล้าฯ ให้ “สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาท”คุมไพร่พล ๒๐,๐๐๐ นาย ขึ้นไปรวมไพร่พลกับทางเหนือเป็น ๔๐,๐๐๐ นาย ระดมตีค่ายพม่าเพียงวันเดียวเท่านั้นทัพพม่าก็แตกพ่ายยับเยิน

· สงครามครั้งที่ ๗ พ.ศ. ๒๓๕๕ สงครามกับ “พม่า”ที่เมือง “เชียงใหม่” ครั้งที่ ๒

ในครั้งนั้นพระเจ้าบรมราชาธิบดีกาวิละได้ยกทัพไปตีเมืองสาด หัวเมืองขึ้นของพม่า พระเจ้าปดุงจึงยกทัพลงมาตีเมืองเชียงใหม่เพื่อแก้แค้น เมื่อพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชทรงทราบ จึงโปรดเกล้าฯ ให้ส่งกองทัพไปช่วยเหลือ และสงครามครั้งนี้ก็จบลงด้วยชัยชนะของฝ่ายไทย

หลังจากสงครามในครั้งนี้ พม่าก็ไม่กล้าที่จะยกทัพมาทำสงครามกับไทยอีกเลย

พระปณิธานอันประเสริฐของพระองค์

“ตั้งใจจะอุปถัมภก ยอยกพระพุทธศาสนา

จะป้องกันขอบขัณฑสีมา รักษาประชาชน

และมนตรี”

................................

ขอขอบคุณ : http://th.wikipedia.org

« Back

แบบอย่างที่ดีเยิ่ยม

ตำนานรักล้านนา article

เปาบุ้นจิ้น article

แก้วหน้าม้า article